Procesy poznawcze u dziecka - podział i charakterystyka. Zaburzenia funkcji poznawczych (2024)

Autor

Redakcja Medonet

Procesy poznawcze to podstawowe funkcje, które służą nam do poznania rzeczywistości, uzyskania orientacji w otoczeniu, przyswajania wiedzy o otaczającym nas świecie i przetwarzania uzyskanych informacji, a następnie wyprowadzania ich do otoczenia w formie reakcji, jaką jest nasze zachowanie.

procesy poznawcze | Sasenki / Shutterstock

SPIS TREŚCI

• Procesy poznawcze człowieka – podział i charakterystyka
• Procesy poznawcze dziecka w wieku przedszkolnym
• Zaburzenia funkcji poznawczych u dzieci

Umysł ludzki nie uzyskuje wiedzy o rzeczywistości na podstawie danych otrzymanych z narządów zmysłu, lecz aktywnie odwzorowuje i tworzy model postrzeganego obiektu w pewnej symbolicznej formie struktur poznawczych. Takie struktury to nagromadzenie wiedzy a mechanizmy ich tworzenia i modyfikacji to właśnie procesy poznawcze.

System poznawczy, jakim jest umysł, nie jest domeną wyłącznie ludzką, a raczej właściwością układu nerwowego, podobną do zdolności wywoływania skurczów mięśni i poruszania się zwierząt. Wiadomym jest jednak, iż rozwój sprawności procesów poznawczych w świecie zwierząt jest diametralnie różny. Teoretycznie także emocje można by uznać za procesy przetwarzania informacji należące do jakiejś kategorii procesów poznawczych, jednak zwykle strefa emocjonalna i strefa poznania traktowane są oddzielnie.

Procesy poznawcze człowieka – podział i charakterystyka

Procesy poznawcze można katalogować, klasyfikować i opisywać na wiele sposobów, lecz powszechnie przyjęto, że procesy poznawcze dzielą się na elementarne i złożone.

Elementarne procesy poznawcze to sekwencja przetwarzania informacji ściśle związana z odbieraniem, interpretowaniem i gromadzeniem informacji. Rozróżniamy ich trzy kategorie: uwagę, percepcję i pamięć, przy czym wybrane źródła naukowe do elementarnych procesów poznawczych zaliczają także kontrolę poznawczą i funkcje wykonawcze.

Złożone procesy poznawcze to myślenie i język. Myślenie można opisać jako zdolność umysłu do tworzenia symbolicznego modelu rzeczywistości i do wprowadzania modyfikacji tegoż modelu, zastępując nimi realne działania. Mocno zawężonymi kategoriami mieszczącymi się w ramach definicji procesów złożonych jest przykładowo rozwiązywanie problemów czy abstrahowanie.

Zagadnienie języka to zagadnienie interdyscyplinarne, a język nie jest tu wyłącznie domeną psychologii, lecz także lingwistyki, filologii oraz filozofii. Język pośredniczy rozumieniu i opisywaniu otaczającego nas świata, składa się na jego mentalny obraz (tzw. językowy obraz świata) i może być rozwijany (poszerzany) praktycznie przez całe życie.

Procesy poznawcze dziecka w wieku przedszkolnym

Procesy poznawcze kształtują się u człowieka od wczesnych lat. Bardzo ważną rolę w nabywaniu przez dziecko doświadczenia spełnia zmysł wzroku i słuchu. Z tego też powodu funkcje poznawcze powinny być ćwiczone już na etapie wczesnego dzieciństwa. W wieku przedszkolnym charakterystyczne jest ścisłe powiązanie procesów poznawczych z działaniem i szczególna podatność na bodźce zewnętrzne będące głównym czynnikiem ukierunkowującym myślenie.

Dziecko myśli w sposób konkretno-wyobrażeniowy i sytuacyjny, nie potrafi przeprowadzić szczątkowej analizy postrzeganego przedmiotu, zauważa jedynie cechy wspólne, odgrywające bezpośrednią rolę w aktualnie wykonywanej przez nie czynności. Uwaga dzieci w wieku przedszkolnym nie jest trwała ani podzielna.

Dziecko często zmienia przedmiot zainteresowania, przechodzi z jednej czynności w drugą, a jego mimowolna uwaga koncentruje się na bodźcach intensywnych, silnych oraz atrakcyjnych. Kiedy u dzieci zaczyna kształtować się uwaga dowolna, czas wykonywania poszczególnych czynności staje się dłuższy i świadczy o większym skupieniu się dziecka i umiejętności zwiększonej koncentracji.

Stopień koncentracji i umiejętności skupiana uwagi dowolnej zależny jest od indywidualnych cech dziecka, np. od temperamentu. Dzieci spokojne, flegmatyczne łatwiej i dłużej potrafią skoncentrować się na wykonywanej czynności, a dzieci energiczne i ruchliwe dysponują zwykle uwagą podzielną i częściej zmieniają wykonywaną czynność.

Zaburzenia funkcji poznawczych u dzieci

Zaburzenia funkcji poznawczych mogą pojawić się już u dzieci, czyli w bardzo młodym wieku, i być spowodowane rozmaitymi czynnikami. Dzieli się je zgodnie z procesami poznawczymi. Są to:

1. Zaburzenia percepcji wzrokowej. Objawy: słaba spostrzegawczość, nieumiejętność rozróżniania i wyodrębniana szczegółów, słabe kojarzenie spostrzeżeń wzrokowych (utrudniona orientacja w nowym otoczeniu).
2. Zaburzenia percepcji słuchowej. Objawy: zmęczenie podczas słuchania długich bajek lub opowiadań, kłopoty z zapamiętywaniem i uczeniem się wierszyków i piosenek, trudności w ćwiczeniach i zabawach rytmicznych.
3. Zaburzenia mowy i myślenia. Objawy: nieprawidłowa wymowa, trudności w kojarzeniu faktów i związków historyjek obrazkowych, zagadek, rebusów.
4. Zaburzenia rozwoju emocjonalno-uczuciowego. Objawy: nieadekwatne reagowanie na sytuacje, nieumiejętność opanowania emocji, mała samodzielność, lęk, wrażliwość, upośledzona aktywność.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.

Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.

Treści z serwisu Medonet mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem a jego lekarzem. Serwis ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

• Print Icon
• Mail Icon