Piaget i jego teoria stadiów rozwoju poznawczego (2024)

PIAGET IJEGO TEORIA STADIÓW ROZWOJU POZNAWCZEGO

Słowa kluczowe:Jean Piaget, teoria stadiów rozwoju poznawczego, inteligencja sensomotoryczna, myślenie przedoperacyjne, operacje konkretne, operacje formalne.

ABSTRAKT

Już odmomentu narodzin obserwujemy nietylkofizyczny, aleiintelektualny rozwój dziecka. Jednym znajważniejszych jego badaczy był Jean Piaget, któregoteoria stadiów rozwoju poznawczego dodziś stanowi punkt odniesienia dla badaczy pragnących poznać iopisać zmiany wtym niezwykle istotnym obszarze funkcjonowania człowieka.

ADAPTACJA IORGANIZOWANIE

Gdynaświat przychodzi nowy człowiek odsamego początku staje przedwyzwaniem przystosowania się donowego środowiska. Otoczony mnóstwem różnorakich (niezawsze przyjemnych) bodźców stopniowo uczy się odpowiadać naniewsposób pozwalający mu, najak najlepsze zaspokajanie własnych potrzeb. Oczywiście, dziecko niejest jedynie biernym odbiorcą płynących zotoczenia sygnałów – równie ważna jest też stale doskonalona umiejętność wywierania wpływu ikształtowania własnego środowiska.

Rozwój człowieka niejest więcjedynie realizacją zapisanego wgenach, odgórnego planu, niejest również wcałości zdeterminowany zewnętrznymi wobec niego zabiegami – decydują onim bowiem jego działania lub, inaczej mówiąc, jego interakcje ześrodowiskiem. Popularyzatorem tego rodzaju myślenia był szwajcarski psycholog ibadacz rozwoju człowieka Jean Piaget (por.Wadsworth, 1998). Znany jest onprzede wszystkim zeswojej teorii stadiów rozwoju intelektualnego człowieka, mimo upływu lat, wciąż niezwykle popularnej wśród psychologów zajmujących się badaniem rozwoju. Zanim jednak sprawdzimy, codzieje się nakażdym zestadiów, ważne jest, aby wyjaśnić, oco ztą “stadialnością” rozwoju taknaprawdę chodzi.

POJĘCIA, ACH POJĘCIA

Zmorą każdego studenta psychologii poraz pierwszy rozpoznającego się zteorią Piageta, oprócz oczywiście konieczności zapamiętania obszernej charakterystyki poszczególnych stadiów, jest zrozumienie pojęcia stadialności. Okazuje się, żeaby tego dokonać konieczne jest wprowadzenie kilku dodatkowych pojęć. Pierwszym znich jest schemat, czyli struktura lub proces poznawczy, któryumożliwia jednostce intelektualne przystosowanie się iorganizowanie otoczenia. Todzięki nim możliwa jest stałość naszego zachowania, toone także organizują nasze doświadczenia, aco zatym idzie, muszą podlegać zmianom.

Zmiany temożemy natomiast opisać wkontekście trzech rodzajów procesów: asymilacji (włączania nowych treści percepcyjnych, pojęciowych bądź motorycznych doistniejącego schematu), akomodacji (zmiany lub utworzenia nowego schematu podwpływem nowych treści) irównoważenia (dążenia doutrzymywania równowagi między akomodacją iasymilacją). Choć Piaget mówił ostadiach, taknaprawdę mają one poprostu nieco ułatwić pracę osobom zajmującym się rozwojem, gdyżrozwój intelektualny zdaniem badacza zachodzi wsposób ciągły ipolega najakościowych zmianach schematów, ate możliwe sązkolei dzięki opisanym wyżej procesom asymilacji, akomodacji irównoważenia.

STADIA ROZWOJU POZNAWCZEGO

Piaget wyróżnił 4 stadia rozwoju poznawczego, zktórych każde wynika logicznie zpoprzedniego. Coważne, choć zdaniem badacza dzieci mogą osiągać poszczególne stadia wróżnym wieku, każde dziecko przechodzi przezniewtej samej kolejności. Łatwo tozrozumieć, gdyodwołamy się dorozwoju fizycznego – dziecko, które niepotrafi chodzić, nienauczy się najpierw biegać. Czym charakteryzują się poszczególne stadia? Sprawdźmy to!

STADIUM INTELIGENCJI SENSOMOTORYCZNEJ (0-2 LATA)

Już unoworodków iniemowląt procesy asymilacji iakomodacji sąwpełni funkcjonalne, jednak adaptacja iorganizowanie środowiska odbywają poprzez zachowania zmysłowe iruchowe. Ponieważ stadium inteligencji sensomotorycznej szczególnie obfituje wistotne zmiany rozwojowe, zostało ono dodatkowo podzielone nasześć podstadiów. Szczegółowe omówienie każdego znich byłoby raczej nużące, dlatego spróbujmy prześledzić najważniejsze zmiany, które wraz znimi zachodzą.

Pierwsze dwa lata życia toczas, wktórym dziecko przechodzi odaktywności odruchowej, stopniowo koordynując ruchy ciała doaktywności celowej, eksperymentowania zdziałaniem, ażdoosiągnięcia umiejętności tworzenia reprezentacji umysłowych. Początkowo też, dziecko nieodróżnia siebie odotoczenia, arozumienie przeznieprzestrzeni iprzyczynowości cechuje egocentryczność.

Zczasem mały człowiek odkrywa, żeprzedmioty sąosobnymi bytami, które nieznikają, gdyodwróci się wzrok (stałość!) i, októrych można myśleć, nawet podich fizyczną nieobecność. Cowięcej, stałe stają się także wielkość ikształt obiektów, arelacje przestrzenne pomiędzy nimi adzieckiem sąprzeznielepiej rozumiane. Podkoniec 2 r ż. niemowlęta dość dobrze potrafią również wnioskować oprzyczynach iskutkach otaczających jezdarzeń.

STADIUM MYŚLENIA PRZEDOPERACYJNEGO (2-7 LAT)

Głównym osiągnięciem rozwojowym tego stadium jest zpewnością zdolność dotworzenia reprezentacji obiektów izdarzeń. Najej podstawie możliwe staje się następnie wytworzenie kolejnych, charakterystycznych dla tego okresu umiejętności. Przykładami mogą być naśladownictwo odroczone (naśladowane przedmioty lub zdarzenia były wcześniej przezpewien czas nieobecne) czyteż zabawa symboliczna (udawanie). Dzięki zdolności doreprezentowania rzeczywistości, dziecko może przedstawiać swój świat wewnętrzny zapomocą rysunków, atakże tworzyć obrazy umysłowe (wewnętrzne reprezentacje doświadczeń iprzedmiotów).

Oczywiście, prawdopodobnie najbardziej “widowiskową” umiejętnością nabywaną wtym okresie dzięki zdolności doreprezentowania jest posługiwanie się mową. Aco zmyśleniem? Okres przedoperacyjny często nazywany jest prelogicznym, ponieważ aktywność percepcyjna wciąż jeszcze istotnie wpływa namyślenie dziecka.

Jest ono zatem egocentryczne (wszyscy myślą taksamo jak dziecko), jego myślenie cechuje centracja (koncentracja najednym aspekcie zjawiska ipomijanie innych), niemaono jeszcze zdolności rozumienia przekształceń (widzi etap początkowy ikońcowy zdarzeń, choć nieetapy pośrednie) ani odwracalności (“cofnięcia” swojego rozumowania dopunktu wyjścia). Teostatnie dziecko odkryje wprzyszłości. Wstadium przedoperacyjnym mały człowiek nadal poznaje też “nowe”, niezmienne właściwości przedmiotów: ich liczbę, masę, powierzchnię, atakże ilość cieczy.

STADIUM OPERACJI KONKRETNYCH (7-11 LAT)

Okres między 8 a12 r ż. toczas rozwoju myślenia logicznego (tzw. operacji). Choć dziecko niejest już całkowicie zależne odpercepcji iwiele napotkanych problemów może rozwiązywać woparciu orozumowanie, dotyczy tojednak tylkotych problemów, które sąrealne, obserwowalne ikonkretne.

Aco zcharakterystycznymi dla poprzedniego stadium cechami myślenia? Zdaniem Piageta, wstadium tym znika egocentryzm intelektualny – dziecko zaczyna rozumieć, żerozumowanie uróżnych osób może prowadzić doróżnych wniosków. Zanika także centracja (możliwe staje się wykorzystywanie wszystkich dostępnych cech bodźca), apojawia się funkcjonalne rozumienie przekształceń (zrozumiałe stają się związki pomiędzy poszczególnymi ich etapami). Wśród ważnych dla tego okresu osiągnięć możemy wymienić także pojawienie się odwracalności orazstałości ciężaru iilości ciał stałych.

Ponadto, dzieci wtym wieku zaczynają rozumieć też pojęcia: czasu, prędkości iprzyczynowości. Zanajważniejsze osiągnięcie tego stadium uważa się jednak pojawienie się tzw. operacji logicznych (jak sama nazwa wskazuje pozwalają one nawyciąganie logicznych wniosków nadrodze rozumowania). Oprócz wspomnianej już odwracalności, sątorównież umiejętność szeregowania iklasyfikowania obiektów.

STADIUM OPERACJI FORMALNYCH (11-15 LAT IWYŻEJ)

Początek wieku nastoletniego, jest według Piageta, rozpoczęciem ostatniego stadium, wktórym człowiek ostatecznie uwalnia swoje rozumowanie oddoświadczenia izyskuje umiejętność rozwiązywania wszystkich klas problemów (wtym hipotetycznych isłowno-pojęciowych!). Najważniejsze struktury rozwijające się wtym okresie torozumowanie hipotetyczno-dedukcyjne (“od ogółu doszczegółu”, gdzie “ogół”, czyli przesłanki, stanowią niezweryfikowane jeszcze hipotezy) orazrozumowanie naukowo-indukcyjne, pozwalające natworzenie uogólnień. Oprócz tego, warto wspomnieć także oprawdopodobieństwie iproporcjach, którychrozumienie wtym okresie także ulega znaczącej poprawie.

DUŻO INFORMACJI? TODOPIERO POCZĄTEK!

Nieulega wątpliwości, żeteoria stadiów rozwoju Jeana Piageta stanowi niezwykle ważny wkład wdziedzinie badań nadrozwojem człowieka. Obecnie jednak, żartobliwie mówi się, żejej popularność iilość cytowań wynikają poczęści zfaktu, żewielu badaczy odwołuje się doniej… krytykując jązawzięcie! Rzeczywiście właściwie odsamego początku podjej adresem pojawiało się wiele zastrzeżeń, szczególnie wodniesieniu doprowadzonych przezautora badań. Czyniewtym tkwi jednak istota badań naukowych, aby podważać, sprawdzać ireplikować? Powyższy tekst zawiera jedynie krótkie (Tak! Tak!) streszczenie tego, coorozwoju dziecka odmomentu jego narodzin dowieku nastoletniego dzięki Piagetowi wiemy. Awjaki sposób badacz odkrył teprawidłowości? Tojuż temat nakolejny artykuł.

• Wadsworth, B.(1998). Teoria Piageta: poznawczy iemocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.